Özbekistan’da Başkan Mirziyoyev halkın ihtiyacı olan reformları gerçekleştirmeye çalışırken, Kerimov dönemi kadroları da baskılarını arttırıyor. 15 Ağustos 2018’de yürürlüğe giren “Başörtüsü” yasağından sonra 18 yaş altındaki genç ve çocuklara yönelik dinî eğitim ve camii yasakları yaygınlaştırıldı. Çocuklarının Kur’an öğrenmesi için gayret eden aileler ve evlerde ders veren öğretmenler mahalle mahkemelerinde “yasadışı faaliyetle” suçlanarak cezalandırılıyor.
Özbekistan’ın Namangan şehrinde geçtiğimiz ay şehir TV’sinde yayınlanan bir videoda, mahalle mahkemesinde yapılan bir yargılamanın görüntülerine yer verildi. Videoda “Gezici Mahkeme”de yargılanan sanıklar, Vilayet Âli Başkanlığı yöneticileri, eğitimci ve hukukçular “suçun” ne kadar tehlikeli ve büyük olduğunu anlatıyorlar.
Biri 69 yaşında üç kadın, evde çocuklara Kur’an öğrettiği için cezalandırıldı
Videoda ilk olarak Namangan şehri Uyçi ilçesinde oturan Tohtasinov Batırcan Tursunoviç (48) isimli hocanın yargılanması gösterilmiş. Tohtasinov “bir kaç çocuğa Muallim-i Sani isimli kitaptan (Türkiye’deki elif cüzü benzeri) ders verdiğini, bunun suç olduğunu bilmediğini, yakalandıktan sonra kolluk kuvvetlerinden öğrendiğini ve bir daha bu suçu işlemeyeceğini” söylemesine rağmen hapis cezası almaktan kurtulamıyor.
Uyçi ilçesinin bir mahallesinde kurulan seyyar mahkemede yargılamaya konu olan olayların (evde çocuklara Kur’an öğretme) hepsi de aynı yerde, Uyçi’de yaşanmış. Tohtasinov’dan sonra 69 yaşındaki Hayrunnisa Corayeva, 55 yaşındaki Damina Muteberhan ve 65 yaşındaki Nurmetova Munevverhan isimli kadınlar da, evlerinde çocuklara Kur’an öğretmek suçundan “gezici mahkemede” yargılanıyorlar. Yargılamaya katılan mahalle halkı sessiz bir şekilde olayı izliyor.
Uyçi İlçesi Gezici Mahalle Mahkemesi ve “suçlu” bayan Hayrunnisa Corayeva (69)
Mahalle yargılaması sırasında bazı resmi görevli bürokrat, eğitimci ve hukukçular sanıkların ne kadar vahim bir suç işlediklerini anlatıyor. Bir görevli aslında eğitimin nasıl olması gerektiğini söylüyor: Bir eğitimci “İmam Buhariler, Farabiler, Zamahşeriler, Maturidiler ve Tırmiziler hepsinin yazdığı güzel kitaplardan aldığımız ilimleri çocuklarımıza doğru bir şekilde anlatmalıyız“. Bir diğeri de “Çocukların dini konularda ilk olarak onların öğretmeninin anne- babası olması lazım ve eğitimin geri kalanını 18 yaşından sonra İslami liselerde ya da üniversitelerde okuması için imkanlar yaratılmıştır” diyerek zımnen “18 yaşından önce dini eğitimin yasak olduğunu” ifade ediyor.
Namangan Vilayeti “Âli Başqarması Bölüm Başlığı” (Yüksek Başkanlık Bölüm Başkanı) Begzad Sarımsakov yaptığı açıklamada: “Günümüzde toplumumuzdaki sorunlardan birisi de yasadışı eğitim verilmesidir. Özbekistan Cumhuriyeti’nde bu hususları düzenleyen bir dizi kanun hüccetleri kabul edildi. Dini teşkilatlar konusundaki kanunda dini eğitimden ders verme düzeni gösterilmiştir. Buna göre yeterli dini bilgiye sahip ve merkezi dini teşkilatın izni ile ders vermeye ruhsat verilmektedir. Buna aykırı davrananlara Özbekistan Ceza Kanunu’nun 241. maddesinde “yasadışı dini eğitim verenlere” verilecek ceza belirtilmiştir. Buna göre “yasadışı dini faaliyetle ilgilenmek” ve “vicdan erkinliğine aykırı davranmak” ile ilgili maddelerdeki cezalar uygulanır” diyor.
Gezici Mahalle Mahkemesi’ndeki yargılama sonunda çocuklara izinsiz Kur’an öğreten kadınların, yaşları ve pişman olmaları dikkate alınarak hapis cezası yerine “asgari ücretin dokuz katı miktarınca para cezası ödemelerine” karar verildi.
Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyoyev çocuklara hafızlık eğitimi verilmesini teşvik ederken, DXX (Devlet Güvenlik Teşkilatı) görevlilerinin hafızlık eğitimi alan çocukların aileleri ile hocalarına yönelik operasyon düzenlediği haberleri, geçtiğimiz aylarda çeşitli haber sitelerinde yayınlanmıştı. Geçtiğimiz Ocak ayında da DXX Başkanı İhtiyar Abdullaev görevinden alındı ve hakkında yasal işlem başlatıldı.
Özbekistan’da reformcu Başkan Mirziyayev ile Kerimov rejiminin takipçisi parahor (yolsuzluk şüphelisi) Rüstem İnayetov arasındaki mücadelenin nasıl gelişeceği merakla bekleniyor.
