ҚАБРИСТОН МАНЗАРАЛАРИ ЁХУД ФУҚАРОСИЗ ҚОЛГАН ВАТАН…
(Kiril va Lotin harflarida)
Бисмиллaҳир Роҳманир Роҳим
“Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун”
“Шубҳасиз, биз Аллоҳга оидмиз ва яна шубҳасиз Унинг ҳузурига қайтамиз” (Бақара сураси 156 оят)
Бундан икки ҳафта олдин, жамоатимиздаги дўстимиз доктор Олим Бейнинг муҳтарама оналари вафот этти. Жаноза намозига бордик биродарлар билан. 3 ҳафта олдин эса муҳтарама Ойдин Солиҳ хоним вафот этганда қабристонга боргандим. Ундан аввал эса тахминан уч ой олдин Истанбулдаги яқин суҳбатдошим, Қуръони Карим ҳофизи Ахмад Хўжа (ўзбекчаси домла) вафот этганида боргандим қабристонга..Ундан олдин эса..билмайман неча ой олдин…
Муҳожирликда қабр зиёрати ватандаги каби бўлмайди. Айниқса Оврупода, Америкада муҳожирликда юрганлар бундай зиёратдан деярли маҳрумлар. Ўзим Оврупода яшаган пайтимда бир икки мартагина жанозага қатнашганимни эслайман, холос..
Инсонлар Расулуллоҳ (сав)дан ақлли киши ким деб сўрашганида “Ўлимни унутмаган одам”, деб жавоб берганлар. Албатта, бир академик, профессор, машҳур ёзувчи ва ҳакоза кишилар ҳам ақлли кишилар ҳисобланади. Аммо ақллилар ичида энг ақллиси эса ҳеч шубҳасиз, ҳадиси шарифда айтилгани каби, ўлимнинг ҳақиқатини унутмаган ва ўлимдан кейин қиёмат куни қайта тирилиб Аллоҳ таолонинг ҳузурида ҳисоб беришни унутмаган мўминлардир…
Қабристон зиёратидан мақсад ҳам аввало маҳумлар ҳаққига дуо қилиш ва ўлим ҳақиқатини эсга олишдир. Унутиш инсонга хос сифатдир, аммо ақлли кишилар ўлимни унутмайдилар…
Ўлимнинг ҳақиқати оддийдир. Ўлим ҳаётнинг зидди, яъни бу дунё ҳаётидан охират ҳаётига кўчиш…руҳнинг вужуди тарк қилиши…Вафот этганларнинг бу дунё билан алоқалари қолмайди, улар охират ҳаётининг йўлчиларига айланадилар..Марҳумлар баъзилар иддио қиладигани каби тирикларга ҳеч бир масалада ёрдам бера олмайдилар, уларнинг оғирини енгил қила олмайдилар…Шунинг учун Ислом динида марҳум ким, улуғ олим ёки тақволи мўмин, бўлишидан қатъий назар ундан тирикларнинг ёрдам сўраши хато, яъни ширк амали ҳисобланади. Тирикларнинг эса мўмин ва мўмина бўлиб яшаган марҳумлар ҳаққига дуо қилиб, эй Парвардигаро, шу марҳум (а)нинг гуноҳларини кечиришингни сўрайман, деб дуо қилишлари яхши амаллардан ҳисобланади…
…Ўша куни уч масжидда уч аёлнинг жаноза намози ўқилди. Уларнинг ҳар бирига алоҳида жаноза намози ўқилди. Намоздан кейин ҳар марҳуманинг яқинлари тобутларни елкаларига олиб қабристон тарафга юра бошладилар. Марҳума Ойдин опанинг қабри қабристоннинг чеккароғида бўлгани учун жамоат тобутни бир неча юз метр елкасидан қўймай кўтариб борди..Масофанинг узоқлиги марҳумага нисбатан эъзознинг буюклиги эди гўё…
Эй инсон, бу дунё келганингда дунё сени бағрига босишга тайёр туради, вафот этгангида эса, истиснолар мустасно, қабринг ҳам сенга қучоқ очиб туради. Дунё ҳаётининг ҳақиқатларидан бири шу эканда..
Марҳума Ойдин опа тупроққа берилар экан, Қуръон ҳофизлари Мулк сурасини тиловат қилдилар. Ривоятда айтилганига кўра, бу сура вафот этган мўмин ва мўминаларни қабр азобидан қўрийди…
Бошқа манзара эса яқинларининг кўз ёшлари, жамоатнинг ҳузуни эди. Чунки ўлим бир тарафли эмас, кўп тарафли айрилиқдир. Тупроққа берилаётган марҳума аёл халқ табобатининг устозларидан эди. Ким билади ўзи ҳозир ўлимга таслим бўлган опамиз қанча кишининг хасталиклардан шифо топиб, уларнинг умрларининг узайишига сабаб бўлганди…Кўз ёши тўкаётганлар орасида табиба шифо топишига ёрдам берган жуда кўп киши борлиги шубҳасизди..
Дафн маросими битиб, қабристондан ташқарига чиқар эканмиз, Туркиялик ёзувчи дўстим Фаруқ Кўса “Муҳаммад Солиҳ” чўкиб қолибди, деди. Ҳа дедим, унга жавобан “у киши фуқаросиз қолган ватан каби қайғу ичида эди..”
Фаруқ сўзимни яхши тушунмади. Мен унга Муҳаммад Солиҳнинг “Аёлнинг ватани эридир”, деган машҳур жумласи борлигини айтдим. Балки у бугун бу жумланинг ҳақиқатини англаб тургандир, дедим…
Ва яна шундай дедим: Фаруқ биласанми, қабристонда бугун яна қандай дуо қилдим. Эй бор Павардигаро, агар қисматимда шу бор бўлса, аввал мени, сўнгра хотинимни вафот эттир..
Фаруқ билан қисқа аёлларимизнинг ҳаётимиздаги ўрни ҳақида суҳбатлашдик. Ҳақиқатан ҳам агар эркаклар шоирнинг таъбири билан ватан бўлсак, аёлларимиз ҳақиқий фуқаролардир…Эрни эр қиладиган ҳам, қора ер қиладиган ҳам хотиндир, деб бекорга айтмаган ўзбеклар ахир…Ҳозиргина қўйган нарсани топа олмайди “ватанг” агар фуқароси” ёнида бўлмаса…Қани дейди тобора кўзи ўтмаслашиб бораётган “ватан” қани кўз ойнагим, ҳозиргина шу ерга қўйгандим…”Фуқаро” эса кўз ойнак “ватанга” тегишли бўлишига қарамай, уни дарров топиб беради…Хуллас, бечора “ватан” ҳақиқатан ҳам ҳувиллаб қолади севгили “фуқаро”уни тарк этганида…
Аҳмад Хўжанинг ҳам аёли аввал вафот этганди. Раҳматли холамиз яхши мўмина аёл эдилар. Хўжа билан суҳбатларимизда бот бот холани эсга олардик.
“У менга шундай дер эди”, дерди Аҳмад Хўжа ҳар гал хотини эсига тушганда кўз ёшлари ичида: “Хўжам агар сиз олдин вафот этсангиз мен орқангиздан кўп қийналмасам керак. Чунки мен ҳамма жойга сиғаман, ўзимизнинг уйимизга ҳам, болаларнинг уйига ҳам…Аммо аввал мен вафот этсам, сизга жуда қийин бўлади..Сиз ҳеч жойга сиғмай қоласиз мен ўлгандан кейин… ”.
Аёли вафот этганда эркак киши ёлғиз, ҳувиллаган уйда..нима ҳам қила оларди. Айниқса ёши етмиш ёки саксонни қоралаб қолган бўлса..
Муҳожирликда бир биродаримизнинг онасининг вафот хабари келганди. Таъзияга бордик. “Онажоним вафот эттилар” дея қаршилади кўз ёшлари билан биродаримиз бизни. Суҳбат давомида ҳеч кўз ёшлари тинмади дўстимизнинг…”Дадам учун ҳам йиғлаяпман деди у. Акам билан биз бу ёқдамиз. У ёқда дадам ёлғиз қолдилар. Энди ҳоллари нима бўлади?”.
Бир йигит Расулуллоҳ (сав) дан сўради: Эй Аллоҳнинг Расули, аввал кимга салом берай, отамгами, онамгами? “Онангга” дедилар. Кейинчи: Яна “Онангга” дедилар. Кейинчи: Яна “Онангга” дедилар. Тўртинчи марта сўраганида: “Отангга” дедилар…
Бошқа ҳадиси шарифда эса “Жаннат мўмина оналарнинг оёқларининг остидадир”, дейилгандир…
Ҳаётда қолганларга Аллоҳ ёрдам берсин!
Марҳумларни Аллоҳ раҳмат қилган бўлсин! Омин!
Намоз НОРМЎМИН
29.11.2014
QABRISTON MANZARALARI YOXUD FUQAROSIZ QOLGAN VATAN…
Bismillahir Rohmanir Rohim
“Inna lillahi va inna ilayhi roji’un”
“Shubhasiz, biz Allohga oidmiz va yana shubhasiz Uning huzuriga qaytamiz” (Baqara surasi 156 oyat)
Bundan ikki hafta oldin, jamoatimizdagi do‘stimiz doktor Olim Beyning muhtarama onalari vafot etti. Janoza namoziga bordik birodarlar bilan. 3 hafta oldin esa muhtarama Oydin Solih xonim vafot etganda qabristonga borgandim. Undan avval esa taxminan uch oy oldin Istanbuldagi yaqin suhbatdoshim, Qur’oni Karim hofizi Axmad Xo‘ja (o‘zbekchasi domla) vafot etganida borgandim qabristonga..Undan oldin esa..bilmayman necha oy oldin…
Muhojirlikda qabr ziyorati vatandagi kabi bo‘lmaydi. Ayniqsa Ovrupoda, Amerikada muhojirlikda yurganlar bunday ziyoratdan deyarli mahrumlar. O‘zim Ovrupoda yashagan paytimda bir ikki martagina janozaga qatnashganimni eslayman, xolos..
Insonlar Rasululloh (sav)dan aqlli kishi kim deb so‘rashganida “O‘limni unutmagan odam”, deb javob berganlar. Albatta, bir akademik, professor, mashhur yozuvchi va hakoza kishilar ham aqlli kishilar hisoblanadi. Ammo aqllilar ichida eng aqllisi esa hech shubhasiz, hadisi sharifda aytilgani kabi, o‘limning haqiqatini unutmagan va o‘limdan keyin qiyomat kuni qayta tirilib Alloh taoloning huzurida hisob berishni unutmagan mo‘minlardir…
Qabriston ziyoratidan maqsad ham avvalo mahumlar haqqiga duo qilish va o‘lim haqiqatini esga olishdir. Unutish insonga xos sifatdir, ammo aqlli kishilar o‘limni unutmaydilar…
O‘limning haqiqati oddiydir. O‘lim hayotning ziddi, ya’ni bu dunyo hayotidan oxirat hayotiga ko‘chish…ruhning vujudi tark qilishi…Vafot etganlarning bu dunyo bilan aloqalari qolmaydi, ular oxirat hayotining yo‘lchilariga aylanadilar..Marhumlar ba’zilar iddio qiladigani kabi tiriklarga hech bir masalada yordam bera olmaydilar, ularning og‘irini yengil qila olmaydilar…Shuning uchun Islom dinida marhum kim, ulug‘ olim yoki taqvoli mo‘min, bo‘lishidan qat’iy nazar undan tiriklarning yordam so‘rashi xato, ya’ni shirk amali hisoblanadi. Tiriklarning esa mo‘min va mo‘mina bo‘lib yashagan marhumlar haqqiga duo qilib, ey Parvardigaro, shu marhum (a)ning gunohlarini kechirishingni so‘rayman, deb duo qilishlari yaxshi amallardan hisoblanadi…
…O‘sha kuni uch masjidda uch ayolning janoza namozi o‘qildi. Ularning har biriga alohida janoza namozi o‘qildi. Namozdan keyin har marhumaning yaqinlari tobutlarni yelkalariga olib qabriston tarafga yura boshladilar. Marhuma Oydin opaning qabri qabristonning chekkarog‘ida bo‘lgani uchun jamoat tobutni bir necha yuz metr yelkasidan qo‘ymay ko‘tarib bordi..Masofaning uzoqligi marhumaga nisbatan e’zozning buyukligi edi go‘yo…
Ey inson, bu dunyo kelganingda dunyo seni bag‘riga bosishga tayyor turadi, vafot etgangida esa, istisnolar mustasno, qabring ham senga quchoq ochib turadi. Dunyo hayotining haqiqatlaridan biri shu ekanda..
Marhuma Oydin opa tuproqqa berilar ekan, Qur’on hofizlari Mulk surasini tilovat qildilar. Rivoyatda aytilganiga ko‘ra, bu sura vafot etgan mo‘min va mo‘minalarni qabr azobidan qo‘riydi…
Boshqa manzara esa yaqinlarining ko‘z yoshlari, jamoatning huzuni edi. Chunki o‘lim bir tarafli emas, ko‘p tarafli ayriliqdir. Tuproqqa berilayotgan marhuma ayol xalq tabobatining ustozlaridan edi. Kim biladi o‘zi hozir o‘limga taslim bo‘lgan opamiz qancha kishining xastaliklardan shifo topib, ularning umrlarining uzayishiga sabab bo‘lgandi…Ko‘z yoshi to‘kayotganlar orasida tabiba shifo topishiga yordam bergan juda ko‘p kishi borligi shubhasizdi..
Dafn marosimi bitib, qabristondan tashqariga chiqar ekanmiz, Turkiyalik yozuvchi do‘stim Faruq Ko‘sa “Muhammad Solih” cho‘kib qolibdi, dedi. Ha dedim, unga javoban “u kishi fuqarosiz qolgan vatan kabi qayg‘u ichida edi..”
Faruq so‘zimni yaxshi tushunmadi. Men unga Muhammad Solihning “Ayolning vatani eridir”, degan mashhur jumlasi borligini aytdim. Balki u bugun bu jumlaning haqiqatini anglab turgandir, dedim…
Va yana shunday dedim: Faruq bilasanmi, qabristonda bugun yana qanday duo qildim. Ey bor Pavardigaro, agar qismatimda shu bor bo‘lsa, avval meni, so‘ngra xotinimni vafot ettir..
Faruq bilan qisqa ayollarimizning hayotimizdagi o‘rni haqida suhbatlashdik. Haqiqatan ham agar erkaklar shoirning ta’biri bilan vatan bo‘lsak, ayollarimiz haqiqiy fuqarolardir…Erni er qiladigan ham, qora yer qiladigan ham xotindir, deb bekorga aytmagan o‘zbeklar axir…Hozirgina qo‘ygan narsani topa olmaydi “vatang” agar fuqarosi” yonida bo‘lmasa…Qani deydi tobora ko‘zi o‘tmaslashib borayotgan “vatan” qani ko‘z oynagim, hozirgina shu yerga qo‘ygandim…”Fuqaro” esa ko‘z oynak “vatanga” tegishli bo‘lishiga qaramay, uni darrov topib beradi…Xullas, bechora “vatan” haqiqatan ham huvillab qoladi sevgili “fuqaro”uni tark etganida…
Ahmad Xo‘janing ham ayoli avval vafot etgandi. Rahmatli xolamiz yaxshi mo‘mina ayol edilar. Xo‘ja bilan suhbatlarimizda bot bot xolani esga olardik.
“U menga shunday der edi”, derdi Ahmad Xo‘ja har gal xotini esiga tushganda ko‘z yoshlari ichida: “Xo‘jam agar siz oldin vafot etsangiz men orqangizdan ko‘p qiynalmasam kerak. Chunki men hamma joyga sig‘aman, o‘zimizning uyimizga ham, bolalarning uyiga ham…Ammo avval men vafot etsam, sizga juda qiyin bo‘ladi..Siz hech joyga sig‘may qolasiz men o‘lgandan keyin… ”.
Ayoli vafot etganda erkak kishi yolg‘iz, huvillagan uyda..nima ham qila olardi. Ayniqsa yoshi yetmish yoki saksonni qoralab qolgan bo‘lsa..
Muhojirlikda bir birodarimizning onasining vafot xabari kelgandi. Ta’ziyaga bordik. “Onajonim vafot ettilar” deya qarshiladi ko‘z yoshlari bilan birodarimiz bizni. Suhbat davomida hech ko‘z yoshlari tinmadi do‘stimizning…”Dadam uchun ham yig‘layapman dedi u. Akam bilan biz bu yoqdamiz. U yoqda dadam yolg‘iz qoldilar. Endi hollari nima bo‘ladi?”.
Bir yigit Rasululloh (sav) dan so‘radi: Ey Allohning Rasuli, avval kimga salom beray, otamgami, onamgami? “Onangga” dedilar. Keyinchi: Yana “Onangga” dedilar. Keyinchi: Yana “Onangga” dedilar. To‘rtinchi marta so‘raganida: “Otangga” dedilar…
Boshqa hadisi sharifda esa “Jannat mo‘mina onalarning oyoqlarining ostidadir”, deyilgandir…
Hayotda qolganlarga Alloh yordam bersin!
Marhumlarni Alloh rahmat qilgan bo‘lsin! Omin!
Namoz NORMO‘MIN
29.11.2014
