(KİRİL VA LOTINDA)
6 декабрь куни Россиянинг Санкт-Петербург шаҳрида Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти (КХШТ/ОДКБ) саммити, МДҲ мамлакатлари раҳбарларининг норасмий учрашуви ва катта эҳтимол билан Евроосиё иқтисоди иттифоқи (ЕОИИ/ЕврАзЭС) ташкилоти саммит очилади. Бу ҳақда Россия Федерацияси президентининг матбуот котиби Дмитрий Песковга асосланган ҳолда РИА Новости агентлиги хабар берган.
«КХШТ саммити, катта эҳтимол билан ЕОИИ саммити ҳам, шунингдек, МДҲ раҳбарларининг норасмий учрашуви», – деган Песков журналистларнинг 6 декабрь куни Санкт-Петербургда қандай тадбирлар ўтказилиши ҳақидаги саволига жавобан.
Бундан аввалроқ Россия Ўзбекистонга КХШТ парламент ассамблеясида кузатувчи мақомини таклиф этгани маълум қилинганди.
Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилотига 1992 йил 15 майда Тошкентда асос солинган. Ўшанда Арманистон, Қозоғистон, Қирғизистон, Россия, Тожикистон ва Ўзбекистон коллектив хавфсизлик тўғрисидаги шартномани имзолаган. 1993 йил 9 сентябрда Грузия, 24 сентябрда Озарбойжон ва 31 декабрда Белоруссия шартномани имзолаган.
Шартнома 1994 йил 20 апрелдан кучга кирган. Шартнома 5 йилга мўлжалланган бўлиб, узайтирилиши кўзда тутилганди. 1999 йил 2 апрелда Арманистон, Белоруссия, Қозоғистон, Қирғизистон, Россия ва Тожикистон президентлари шартномани яна беш йил муддатга узайтириш тўғрисидаги протоколни имзолади, аммо Озарбойжон, Грузия ва Ўзбекистон шартномани узайтиришни истамади ва ташкилотдан чиқиб кетди.
2006 йил 16 августда Ўзбекистон КХШТ таркибига қайтадан кирди. 2012 йил 28 июнда эса Тошкент КХШТга аъзолигини тўхтатиб туришини билдирди.
КХШТнинг мақсади шартномага аъзо давлатларнинг ҳудудий-иқтисодий маконини ҳар қандай ташқи сиёсий тажовузлардан ҳамда йирик миқёсдаги табиий офатлардан биргаликда армия ва бошқа ёрдамчи бўлинмалар ёрдамида ҳимоя қилиш ҳисобланади. КХШТ ягона ҳарбий-сиёсий иттифоқ сифатида жанговар операцияларда ҳеч қачон иштирок этмаган.
КХШТ позицияларини кучайтириш учун Марказий Осиё минтақасида тезкор ҳаракатланувчи коллектив кучлар ислоҳоти ўтказилмоқда. Бу кучлар ўнта батальондан иборат: учта батальон Россияга, иккитаси Қозоғистонга тегишли, қолган давлатлар биттадан батальонга эга. Коллектив кучлар шахсий таркибининг сони 4 минг кишига яқин бўлиб, унинг 10та самолёт ва 14та вертолёти Россиянинг Қирғизистондаги авиабазасида жойлаштирилган.
6 dekabr kuni Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti (KXShT/ODKB) sammiti, MDH mamlakatlari rahbarlarining norasmiy uchrashuvi va katta ehtimol bilan Yevroosiyo iqtisodi ittifoqi (YeOII/YevrAzES) tashkiloti sammit ochiladi. Bu haqda Rossiya Federatsiyasi prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskovga asoslangan holda RIA Novosti agentligi xabar bergan.
«KXShT sammiti, katta ehtimol bilan YeOII sammiti ham, shuningdek, MDH rahbarlarining norasmiy uchrashuvi», – degan Peskov jurnalistlarning 6 dekabr kuni Sankt-Peterburgda qanday tadbirlar o‘tkazilishi haqidagi savoliga javoban.
Bundan avvalroq Rossiya O‘zbekistonga KXShT parlament assambleyasida kuzatuvchi maqomini taklif etgani ma’lum qilingandi.
Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkilotiga 1992 yil 15 mayda Toshkentda asos solingan. O‘shanda Armaniston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya, Tojikiston va O‘zbekiston kollektiv xavfsizlik to‘g‘risidagi shartnomani imzolagan. 1993 yil 9 sentyabrda Gruziya, 24 sentyabrda Ozarboyjon va 31 dekabrda Belorussiya shartnomani imzolagan.
Shartnoma 1994 yil 20 apreldan kuchga kirgan. Shartnoma 5 yilga mo‘ljallangan bo‘lib, uzaytirilishi ko‘zda tutilgandi. 1999 yil 2 aprelda Armaniston, Belorussiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikiston prezidentlari shartnomani yana besh yil muddatga uzaytirish to‘g‘risidagi protokolni imzoladi, ammo Ozarboyjon, Gruziya va O‘zbekiston shartnomani uzaytirishni istamadi va tashkilotdan chiqib ketdi.
2006 yil 16 avgustda O‘zbekiston KXShT tarkibiga qaytadan kirdi. 2012 yil 28 iyunda esa Toshkent KXShTga a’zoligini to‘xtatib turishini bildirdi.
KXShTning maqsadi shartnomaga a’zo davlatlarning hududiy-iqtisodiy makonini har qanday tashqi siyosiy tajovuzlardan hamda yirik miqyosdagi tabiiy ofatlardan birgalikda armiya va boshqa yordamchi bo‘linmalar yordamida himoya qilish hisoblanadi. KXShT yagona harbiy-siyosiy ittifoq sifatida jangovar operatsiyalarda hech qachon ishtirok etmagan.
KXShT pozitsiyalarini kuchaytirish uchun Markaziy Osiyo mintaqasida tezkor harakatlanuvchi kollektiv kuchlar islohoti o‘tkazilmoqda. Bu kuchlar o‘nta batalondan iborat: uchta batalon Rossiyaga, ikkitasi Qozog‘istonga tegishli, qolgan davlatlar bittadan batalonga ega. Kollektiv kuchlar shaxsiy tarkibining soni 4 ming kishiga yaqin bo‘lib, uning 10ta samolyot va 14ta vertolyoti Rossiyaning Qirg‘izistondagi aviabazasida joylashtirilgan.
KUN.UZ
