ЎЗБЕКЛАРНИНГ СИЁСАТГА ҚИЗИҚИШИ ОРТМОҚДА

 

Бугун халқимизнинг биринчи дарди иқтисод эканлигини яхши биламиз. Бунинг сабаби инсонларимизнинг ўз ўзидан иқтисодга “қизиқишлари”дир. Мамлакатда иқтисодий инқироз, камбағаллик, порахўрик ва ишсизлик “тараққий” қилган. Шунинг учун ҳам инсонларимиз иқтисодга “қизиқиб” Ўзбекистоннинг ичида ва хорижий мамлакатларда иш ва пул излаб юрибдилар…

Инсонларимиз қизиқаётган яна бир соҳа диндир. Аҳолининг аскарияти мусулмонлар бўлгани учун эркинлик шамоли эсар эсмас, одамлар яна диний соҳа билан қизиқа бошладилар. Мусулмонларнинг ўзлари, имомлар ва аҳли илмлар айниқса ижтимоий тармоқларда тобора кўпроқ ва кенгроқ фаоллик кўрсатмоқдалар. Диний мавзулар кун тартибидан тушмаяпти ва вақти вақти билан қизғин баҳсу мунозараларга ҳам сабаб бўлмоқда…

Ўзбеклар одатда сиёсатда узоқ турадиган ва юрадиган инсонлардир. Бунга сабаб мустақилликдан кейин Ислом Каримов диктатурасида сиёсат билан шуғулланишнинг қаттиқ тақиқланганлигидир. Бу даврда жуда кўп сиёсий мухолифлар қамоққа ташланди ва сургун қилинди. Натижада инсонларимиз сиёсатдан узоқлашдалар, тўғрироғи сиёсат дейилиши билан уларнинг овози чиқмайдиган бўлиб қолди…

Президент Шавкат Мирзиёев бошлаган ҳозирги нисбий ислоҳотлар ва ўзгаришлар жараёнида инсонларимизда сиёсатга бўлган қизиқишнинг ва фаолликнинг ҳам жонлана бошлаганини кўрмоқдамиз. Ўз тажрибамда айтадиган бўлсам, Файсбоокда ва интернетнинг бошқа тармоқларида мен эълон қилаётган сиёсий мақолалар, видео суҳбатларга қизиқишнинг ортганини айтишим мумкин.

Мен бу тармоқда эълон қилган “МУАММОЛАР, МУАММОЛАР ВА ЯНА МУАММОЛАР” (facebook.com/permalink.php?story_fbid=615683672117100&id=100010264186017), “ИСЛОМ КАРИМОВ РЕЖИМИНИНГ ҚАТАҒОНЛАРИ ЭЪТИРОФ ҚИЛИНСИН, УЛАРНИНГ ҚУРБОНЛАРИ ОҚЛАНСИН!” (facebook.com/permalink.php?story_fbid=615160502169417&id=100010264186017),
“Янги Жамият” гуруҳига қўйилган “Қандай жамиятда яшаяпмиз? Капитализмдами? Социализмдами? Феодализмдами? Биладиганлар борми?” ва аввал бу ерда, кейин Youtube саҳифасида эълон қилинган “БОБОМУРОД АБДУЛЛАЕВ ОЗОД БЎЛДИ !” (youtube.com/watch?v=d1B0c78BpnE&t=37s) каби мақолалар ва видео мулоқотлар кўп сонли дўстларим томонидан ўқилди, уларнинг муҳокамасида юзларча дўстлар қатнашишди ва видеосуҳбатни эса бир ҳафта давомида 3 мингга яқин киши кўриб, баъзи ҳамюртларимиз изоҳлар шаклида унга муносабат билдиришди…

Инсонларимизнинг сиёсат соҳасига қайта қизиқа бошлашлари албатта муҳим бир жараёндир. Чунки сўнгги асрларда инсониятнинг ҳаётини бошқариб келаётган соҳа айнан сиёсат соҳасидир. Дин ва эътиқод муҳимроқ бўлишига қарамай сўнгги асрларда сиёсат соҳаси, сиёсий жараёнлар ва курашлар халқларнинг кундалик ҳаётига таъсир қилувчи ҳамда турли жамиятлар ва давлатларда ижтимоий ҳаётнинг моҳиятини белгилаб берувчи асосий омилга айлангани бир ҳақиқатдир.

Ҳозирги замонда дунёда айниқса давлатларнинг ва давлат бошқарувининг аҳамияти ниҳоятда катта ўрин касб этмоқда. Инсоният нафақат 200 га давлатларнинг фуқароларига айланган, уларнинг ҳаётига оид бутун соҳалар сиёсий бошқарув томонидан режалаштирилмоқда ва бошқарилмоқда. Айтиш мумкинки, давлатлар ва давлат бошқарув органлари турли халқлар ва жамиятлар ҳаётида марказий куч ва бошқарувчи ҳамда ислоҳот қилувчи омилга айланган.

Мақоланинг бошланишида инсонларимизнинг аввало иқтисод, кейин эса диний соҳага қизиқиш кўрсатаётгани айтдик. Аслида эса бу икки соҳани бошқариш ва ривожлантириш ҳам сиёсат соҳасининг, яъни давлат ва жамият бошқарувининг ихтиёрида эканлигини эътироф қилишимиз керак.

Демак, иқтисодми, диний соҳами, таълим ва тарбия соҳасими бугунги кунда ўз ўзидан сиёсат соҳасига боғлиқ ва унинг бошқарувидадир. Шундай экан, инсонларимизнинг бу соҳага қизиқишлари ва сиёсат соҳасига бевосита аралашишлари бир мажбурият ва масъулият ҳамдир.

Афсуски, Ўзбекистонда кўп соҳаларда ташаббус кўрсатаётган ва ислоҳотлар томон амалий қадамлар отаётган ҳозирги ҳукумат сиёсий ислоҳотлар масаласида ҳали жиддий қадамлар қўймади. Президент идораси, Вазирликлар ва маҳаллий ҳокимият идораларида кадрлар алмашаётгани бир ҳақиқатдир. Аммо умумиятла халқни бевосита сиёсий соҳанинг иштирокчисига ва ҳал қилувчи кучига айлантириш учун амалга оширилиши лозим бўлган сиёсий ислоҳотлар бошлагани йўқ. Қўғирчоқ сиёсий партияларнинг фаолиятини ҳеч кимни, ҳатто уларнинг бошқаруви ва аъзоларини ҳам қониқтирмаслиги бир ҳақиқатдир. Ўзбекистонда сиёсий соҳанинг эркинлаша бошлаганини ҳеч ким айта олмайди. Демак, сиёсий рақобат ҳали йўлга қўйилмади, ҳукуматга муқобил сиёсий куч бўлган мухолифатнинг фаолиятига ҳануз рухсат берилмади. Сиёсий жараёнларни эркин таҳлил ва танқид қиладиган оммавий ахборот воситаларининг эркинлигини ҳали кўнгилдагидек, деб бўлмайди…

Агар ҳукумат мамлакатимизда ўзи иддао қилаётган туб ва оламшумул ислоҳотларнинг амалга ошишини истаса, албатта вақт йўқотмасдан сиёсий ислоҳотларни ҳам бошлаши лозим. Чунки ижтимоий ва иқтисодий таназзул шароитларида сиёсий ислоҳотларнинг кечиктирилиши Арманистон ва бошқа давлатлар мисолида бўлгани каби сиёсий барқарорликка зарар бериши ва ҳатто уни издан ҳам чиқариши мумкин. Демак, сиёсий ислоҳотлар амалга оширилмаса бир томондан бошқа соҳалардаги ислоҳотларнинг амалга ошиши шубҳали бўлиб қолаверади. Иккинчи томондан эса, ижтимоий сиёсий барқарорлик таҳлика остида қолади.

Намоз НОРМЎМИН
14.05.2018

O‘ZBEKLARNING SIYOSATGA QIZIQISHI ORTMOQDA

Bugun xalqimizning birinchi dardi iqtisod ekanligini yaxshi bilamiz. Buning sababi insonlarimizning o‘z o‘zidan iqtisodga “qiziqishlari”dir. Mamlakatda iqtisodiy inqiroz, kambag‘allik, poraxo‘rik va ishsizlik “taraqqiy” qilgan. Shuning uchun ham insonlarimiz iqtisodga “qiziqib” O‘zbekistonning ichida va xorijiy mamlakatlarda ish va pul izlab yuribdilar…

Insonlarimiz qiziqayotgan yana bir soha dindir. Aholining askariyati musulmonlar bo‘lgani uchun erkinlik shamoli esar esmas, odamlar yana diniy soha bilan qiziqa boshladilar. Musulmonlarning o‘zlari, imomlar va ahli ilmlar ayniqsa ijtimoiy tarmoqlarda tobora ko‘proq va kengroq faollik ko‘rsatmoqdalar. Diniy mavzular kun tartibidan tushmayapti va vaqti vaqti bilan qizg‘in bahsu munozaralarga ham sabab bo‘lmoqda…

O‘zbeklar odatda siyosatda uzoq turadigan va yuradigan insonlardir. Bunga sabab mustaqillikdan keyin Islom Karimov diktaturasida siyosat bilan shug‘ullanishning qattiq taqiqlanganligidir. Bu davrda juda ko‘p siyosiy muxoliflar qamoqqa tashlandi va surgun qilindi. Natijada insonlarimiz siyosatdan uzoqlashdalar, to‘g‘rirog‘i siyosat deyilishi bilan ularning ovozi chiqmaydigan bo‘lib qoldi…

Prezident Shavkat Mirziyoyev boshlagan hozirgi nisbiy islohotlar va o‘zgarishlar jarayonida insonlarimizda siyosatga bo‘lgan qiziqishning va faollikning ham jonlana boshlaganini ko‘rmoqdamiz. O‘z tajribamda aytadigan bo‘lsam, Faysbookda va internetning boshqa tarmoqlarida men e’lon qilayotgan siyosiy maqolalar, video suhbatlarga qiziqishning ortganini aytishim mumkin.

Men bu tarmoqda e’lon qilgan “MUAMMOLAR, MUAMMOLAR VA YaNA MUAMMOLAR” (facebook.com/permalink.php?story_fbid=615683672117100&id=100010264186017), “ISLOM KARIMOV REJIMINING QATAG‘ONLARI E’TIROF QILINSIN, ULARNING QURBONLARI OQLANSIN!” (facebook.com/permalink.php?story_fbid=615160502169417&id=100010264186017),
“Yangi Jamiyat” guruhiga qo‘yilgan “Qanday jamiyatda yashayapmiz? Kapitalizmdami? Sotsializmdami? Feodalizmdami? Biladiganlar bormi?” va avval bu yerda, keyin Youtube sahifasida e’lon qilingan “BOBOMUROD ABDULLAYeV OZOD BO‘LDI !” (youtube.com/watch?v=d1B0c78BpnE&t=37s) kabi maqolalar va video muloqotlar ko‘p sonli do‘stlarim tomonidan o‘qildi, ularning muhokamasida yuzlarcha do‘stlar qatnashishdi va videosuhbatni esa bir hafta davomida 3 mingga yaqin kishi ko‘rib, ba’zi hamyurtlarimiz izohlar shaklida unga munosabat bildirishdi…

Insonlarimizning siyosat sohasiga qayta qiziqa boshlashlari albatta muhim bir jarayondir. Chunki so‘nggi asrlarda insoniyatning hayotini boshqarib kelayotgan soha aynan siyosat sohasidir. Din va e’tiqod muhimroq bo‘lishiga qaramay so‘nggi asrlarda siyosat sohasi, siyosiy jarayonlar va kurashlar xalqlarning kundalik hayotiga ta’sir qiluvchi hamda turli jamiyatlar va davlatlarda ijtimoiy hayotning mohiyatini belgilab beruvchi asosiy omilga aylangani bir haqiqatdir.

Hozirgi zamonda dunyoda ayniqsa davlatlarning va davlat boshqaruvining ahamiyati nihoyatda katta o‘rin kasb etmoqda. Insoniyat nafaqat 200 ga davlatlarning fuqarolariga aylangan, ularning hayotiga oid butun sohalar siyosiy boshqaruv tomonidan rejalashtirilmoqda va boshqarilmoqda. Aytish mumkinki, davlatlar va davlat boshqaruv organlari turli xalqlar va jamiyatlar hayotida markaziy kuch va boshqaruvchi hamda islohot qiluvchi omilga aylangan.

Maqolaning boshlanishida insonlarimizning avvalo iqtisod, keyin esa diniy sohaga qiziqish ko‘rsatayotgani aytdik. Aslida esa bu ikki sohani boshqarish va rivojlantirish ham siyosat sohasining, ya’ni davlat va jamiyat boshqaruvining ixtiyorida ekanligini e’tirof qilishimiz kerak.

Demak, iqtisodmi, diniy sohami, ta’lim va tarbiya sohasimi bugungi kunda o‘z o‘zidan siyosat sohasiga bog‘liq va uning boshqaruvidadir. Shunday ekan, insonlarimizning bu sohaga qiziqishlari va siyosat sohasiga bevosita aralashishlari bir majburiyat va mas’uliyat hamdir.

Afsuski, O‘zbekistonda ko‘p sohalarda tashabbus ko‘rsatayotgan va islohotlar tomon amaliy qadamlar otayotgan hozirgi hukumat siyosiy islohotlar masalasida hali jiddiy qadamlar qo‘ymadi. Prezident idorasi, Vazirliklar va mahalliy hokimiyat idoralarida kadrlar almashayotgani bir haqiqatdir. Ammo umumiyatla xalqni bevosita siyosiy sohaning ishtirokchisiga va hal qiluvchi kuchiga aylantirish uchun amalga oshirilishi lozim bo‘lgan siyosiy islohotlar boshlagani yo‘q. Qo‘g‘irchoq siyosiy partiyalarning faoliyatini hech kimni, hatto ularning boshqaruvi va a’zolarini ham qoniqtirmasligi bir haqiqatdir. O‘zbekistonda siyosiy sohaning erkinlasha boshlaganini hech kim ayta olmaydi. Demak, siyosiy raqobat hali yo‘lga qo‘yilmadi, hukumatga muqobil siyosiy kuch bo‘lgan muxolifatning faoliyatiga hanuz ruxsat berilmadi. Siyosiy jarayonlarni erkin tahlil va tanqid qiladigan ommaviy axborot vositalarining erkinligini hali ko‘ngildagidek, deb bo‘lmaydi…

Agar hukumat mamlakatimizda o‘zi iddao qilayotgan tub va olamshumul islohotlarning amalga oshishini istasa, albatta vaqt yo‘qotmasdan siyosiy islohotlarni ham boshlashi lozim. Chunki ijtimoiy va iqtisodiy tanazzul sharoitlarida siyosiy islohotlarning kechiktirilishi Armaniston va boshqa davlatlar misolida bo‘lgani kabi siyosiy barqarorlikka zarar berishi va hatto uni izdan ham chiqarishi mumkin. Demak, siyosiy islohotlar amalga oshirilmasa bir tomondan boshqa sohalardagi islohotlarning amalga oshishi shubhali bo‘lib qolaveradi. Ikkinchi tomondan esa, ijtimoiy siyosiy barqarorlik tahlika ostida qoladi.

Namoz NORMO‘MIN
14.05.2018

Alakalı yazılar

Yorum yazın