27.07.2015
ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Richard Xougland Taşkent’te Özbek yetkililer ile görüştükten sonra yaptığı basın açıklamasında Afganistan’daki durumun Orta Asya için bir tehdit oluşturmadığını söyledi.
Bunun yanında Amerikalı yetkili ülkesinin Orta Asya’da askeri üs açma haberlerini de kesin bir dille yalanladı.
Özbekistan’ı çeyrek asırdır dikte rejimi ile yöneten İslam Kerimov’un Afganistan’daki istikrarsızlık konusunu kendi politikalarına ana delil olarak kullandığı biliniyordu.
2001 yılı 11 Eylül olaylarından sonra Afganistan’ı işgal eden ABD Özbek rejimi ile yakın işbirliği içinde idi. Kerimov bu süreçte ABD’ye kendi ülkesine askeri üs açma izni vermiş, ancak 2005 yılında yaptığı Andican katliamından sonra Amerikanın bu olayı bağımsız araştırma talebine karşılık bu üs kapatılmıştı
Özbekistan batılı güçlerin Afganistan’ı terk etme sürecinde de ABD ve ortaklarının en önemli işbirlikçisi oldu ve kendi hududunu batılı askerlerin geçmesi için açtı.
Bu süreçte ABD ve başka batılı devletler Özbekistan’daki insan hakları ihlallerine görmezden geldiler ve sadece askeri yönden değil, ekonomik ve ticari yönden de Kerimov rejimi ile işbirliğini geliştirmeye çalıştılar.
Örneğin, Amerikanın General Motors şirketi Özbekistan’da araba üretimine önemli yatırımlar yaptı.
Ancak son zamanlarda Rusya Devlet Başkanı Putin liderliğinde Avrasya Birliğini oluşması ve özellikle Putin ve Kerimov’un kendi ikili ilişkilerini yoğunlaştırmasının ABD tarafında memnuniyetsizlik uyandırdığı görünmektedir.
ABD önce Kırgızistan’da 2010 yılında yaşanan etnik çatışmalarda suçlanan Özbek asilli insan hukukları savunucusu Azimjan Askarov’a ödül verdi. Bununla ABD-Kırgız ilişkilerinde ciddi gerginlik yaşandı. Aynı zamanda Amerika mahkemesi Özbek liderin kızı Gulnara Kerimov’aya ait olduğu sanılan 300 Milyon dolarlık servete el koydu. Son olarak da bir Amerikalı diplomat Kerimov’un politikalarını boşa çıkaran bir açıklama yaptı.
АҚШ: “Афғонистондаги вазият Марказий Осиёга таҳдид эмас”
Афғонистондаги вазият Марказий Осиё мамлакатларига таҳдид солмайди ва минтақада Америка ҳарбий базаси бўлишига ҳожат йўқ, деб айтган Қўшма Штатларнинг Давлат котиби ёрдамчиси ўринбосари Ричард Хоугланд.
Ўзбекистонга ташриф буюрган жаноб Хоугланд бу ҳақда 24 июлда берган матбуот анжуманида айтган.
“Мен биламанки, Афғонистонга қўшни бўлган мамлакатларга у ердан келадиган хавф таҳдид солади”, деган фикр мавжуд. Бироқ бу фикрга биз қўшилмаймиз” деган жаноб Хоугланд журналистларга.
Давлат Департаменти вакили Афғонистонда узоқ муддатли барқарорликни таъминлаш учун албатта катта иш қилиш кераклигини ҳам таъкидлаган.
Шу билан бирга, Хоугланд АҚШнинг Марказий Осиё мамлакатларида ҳарбий база очиш қизиқишлари борлигини ҳам рад қилган. Унга кўра, минтақадаги вазият умуман олганда ҳарбий база мавжудлигини талаб қилмайди.
Бундан олдин, Вашингтоннинг Ўзбекистон ёки минтақадаги бошқа ҳудудда ҳарбий база очиш режаси борлиги ҳақидаги турли ахборот воситаларида чиққан хабарларни АҚШ Марказий бошқармаси ва Тошкентдаги АҚШ элчилиги инкор этган эди.
2005 йилги Андижон хунрезлиги ортидан Ўзбек ҳукумати ўша йили Қарши яқинидаги “Хонобод” базасидаги АҚШ ҳарбийларини чиқариб юборганди.
Ўзбекистонга икки томонлама маслаҳат ўтказиш учун борган АҚШ вакили Ричард Хоугланд Ташқи Ишлар вазири Абдулазиз Комилов билан учрашган.
Учрашувда томонлар халқаро ва минтақа масалаларини муҳокама қилганлар. Икки томонлама сиёсий, савдо-иқтисодий, инсонпарварлик соҳалари бўйича муносабатлар бўйича фикр алмашишган.
Ўзбекистон расман АҚШ ҳарбий база очиши ҳақидаги хабарларга муносабат билдирмаган бўлса ҳам, қўшни мамлакатлар билан чегараларда хавфсизлик чораларини кучайтирган, бу айнан қўшни Афғонистонда Толибон ва Исломий давлат жангарилари алоқадор гуруҳларнинг бирқадар фаоллашгани орқасидан кузатилганди.
АҚШ вакили Ричард Хоугланд Туркманистонда ҳам бўлиб, ҳамкорлик ва хавфсизлик масалаларини гаплашгани хабар қилинади.
BBC Özbek
