Yazarın Notu: Bazı insanlar çoluk-çocuklarını düşünerek zülme rıza gösterirler. Aslında onlar bununla kendileri ve çoluk-çocuklarını zalimlerin kölesine dönüştürürler. İşte bu yazı bu konudadır..
Ушбу мақолани ёзишга мени шоир Иқбол Мирзонинг мана бу шеъри ундади:
БОЛА—ЧАҚА
“Мен кетдим!” — деди Широқ,
Бу сўнгги қарор эди.
Сен ҳам борардинг, бироқ
Бола-чақанг бор эди.
Туғ кўтарди Эр Тўнга,
Кетди Зарафшон бўйлаб.
Секин қайтдинг ортингга
Бола-чақангни ўйлаб.
Бола-чақа, деб сотдинг
Ёвга Юрт оғасини.
Ичкаридан қулатдинг
Тошканд дарвозасини.
Сен ҳам одамсан наҳот?
Ўрнинг йўғу бордайсан.
Дўппи тор келган заҳот
Бола-чақам бор дейсан.
Қуритардим зотингни,
Ўтирмасдим шеър сўйлаб.
Айтолмайман отингни,
Бола-чақамни ўйлаб…
Бу шеър менимча ҳақиқат ва киноя тўла…Ҳамда биз ўзбекларнинг аҳволини энг ёрқин шаклда ифодаланган шеърлардан бири бу.
Биз ўзбеклар болажонмиз, оилажонмиз, доимо ота-онам, бола-чақам, деймиз. Бу тўғрими аслида? Албатта, тўғри! Фақат, битта шарт билан: Ота-онам, бола-чақам, деб Ҳақдан, ҳақиқатдан воз кечиб юбормаслигимиз керак…Яъни, ота-она, бола-чақа масаласи бизни зулмга рози бўлишликка, золимларга қул бўлишга, бошқача айтганда тирик ўликликка бошламаслиги керак…
Туғ кўтарди Эр Тўнга,
Кетди Зарафшон бўйлаб.
Секин қайтдинг ортингга
Бола-чақангни ўйлаб…
Яъни, ота-она, бола-чақангизни ўйлаб, ҳақиқат ҳимоясига, юрт ҳимоясига чиқмадингиз. Секингина курашдан жуфтакни ростлаб юбордингиз…Натижада эса ўзингиз ҳам, ота-онангиз, бола-чақангиз ҳам душманга қул бўлдингизлар, хор бўлдингизлар,сизни сўкишди, уришди, тепишди..аммо Ҳақ сўзни айта олмадингиз, овозингни чиқара олмадингиз..Нега? Бола-чақангни ўйладингиз…Аслида эса уларни ўйламадингиз, сизга шундай бўлиб туюлди, гўё уларни ўйладингиз, аммо билиб билмай уларни қулликка бошладингиз, ўз қўлингиз билан, ўз ихтиёрингиз билан қул қилдингиз бола-чақангизни…
Биз бу сўзларни даров “ўзбекона” тушунмайлик. Дарров “нима қилайлик, ота-онамиздан, бола-чақамиздан воз кечайликми бўлмаса”, деган хаёлга бормайлик. Юқорида айтилди қаранг:
”Ота-онам, бола-чақам, деб Ҳақдан, ҳақиқатдан воз кечиб юбормайлик…”.
Яъни, аввал имонни, адолатни, ҳақиқатни, яхшиликни ўйлайлик, улар учун курашайлик, ана шундан кейин ота-онам, бола-чақам, дейлик…
Бутун масалаларда бўлгани каби бу масалада ҳам Пайғамбаримиз Муҳаммад (сав) бизга ўрнак ҳисобланадилар. Қаранг айнан “ота-она, бола-чақа” масаласида Қуръони Карим Пайғамбаримизга қандай ҳукм қилмоқда:
“(Эй Муҳаммад), Сизга Илм (Қуръон, Ислом дини) келганидан кейин, ким сиз билан бу ҳақда тортишса (уларга шундай денг): ”Келинглар, бизнинг болаларимизни ва сизнинг болаларингизни ва бизнинг аёлларимизни ва сизнинг аёлларингизни чақирайлик, биз ҳам сиз ҳам улар билан бирга бўлган ҳолда шундай дуо қилайлик: Ким ёлғончи бўлса, шуларга Аллоҳнинг лаънати бўлсин” (Оли Имрон сураси, 61 оят)
Тафсирларда айтилишича, ўша пайтдаги Насоралар пайғамбаримиз билан Ислом дини ҳақида тортишишган, улар Ийсо ас ни Аллоҳнинг ўғли, Аллоҳ талони уч Худодан учинчиси, деб иддио қилишган. Бу оят шу тортишмага жавобан нозил бўлган
Қуръони Каримнинг бу оятидан шуни ўрганамиз: Ҳақиқат учун кураш бошланганда ота-она, бола-чақани ўйлаб, секингина курашдан жуфтакни ростлаб юбормаслик керак экан. Бундай қочиб қолишнинг ўрнига агар биз ёлғончи бўлсак, нафақат ўзимизга, бутун яқинларимизга ёмонлик бўлсин, дейиш ҳам мумкин экан…Чунки Ҳақ тарафида турганлар Аллоҳ таоло улар тарафида эканлигини яхши билишади, шунинг учун ҳам ҳеч тараддуд этмасдан Аллоҳга таваккул қиладилар…
Сен ҳам одамсан наҳот?
Ўрнинг йўғу бордайсан.
Дўппи тор келган заҳот
Бола-чақам бор дейсан…
Ҳозир, Ўзбекистонда айнан шундай вазият мавжуд: Дўппи тор келган, золим диктатура халқимизга ҳеч қандай ҳуқуқ бермай, инсонларимизни зор қақшатмоқда…Ҳокимлар, милиция, прократура ходимлари халқни эзмоқда, сўкмоқда, бор йўғини тортиб олмоқда, ўз манфаатлари учун истаган пайтида халқни пахта теришга ҳайдамоқда…Кўпчилик инсонларимиз эса бола -чақасини, ота онасини ўйлаб, ўзини ўйлаб зулмга розилик билдириб ўтирибди. Аслида эса бу билан ўзининг ҳам, яқинларининг ҳам золим режимнинг қули бўлишига розилик кўрсатмоқда…
Хўш у ҳолда нима қилишимиз керак? Аввало, ҳар бир киши ўзини тузатсин, яъни имонсизликдан, ёлғондан, ёмон ахлоқдан, ароқхўрликдан, очиқ ва сирли фаҳш ишлардан, исрофдан, зулмдан, золимлар тарафида туришдан воз кечсин..Кейин қолганларни ҳам мана шундай ёмонликлардан воз кечишга, яхшиликларга, яъни, Аллоҳ таолога имонга, тоату ибодатларга, тўғриликка, адолатга даъват этсин…Олдин шу ишларни қилайлик, кейин бола чақа ташвишида бўлайлик. Аслида мана шундай яшасак ҳақиқий маънода ота-онамизни, бола-чақамизни ўйлаган бўламиз. Уларни зулмдан ва ҳар хил ёмонликлардан қўриган бўламиз…
Намоз НОРМЎМИН
05.07.2015
Ushbu maqolani yozishga meni shoir Iqbol Mirzoning mana bu she’ri undadi:
BOLA—CHAQA
“Men ketdim!” — dedi Shiroq,
Bu so‘nggi qaror edi.
Sen ham borarding, biroq
Bola-chaqang bor edi.
Tug‘ ko‘tardi Er To‘nga,
Ketdi Zarafshon bo‘ylab.
Sekin qaytding ortingga
Bola-chaqangni o‘ylab.
Bola-chaqa, deb sotding
Yovga Yurt og‘asini.
Ichkaridan qulatding
Toshkand darvozasini.
Sen ham odamsan nahot?
O‘rning yo‘g‘u bordaysan.
Do‘ppi tor kelgan zahot
Bola-chaqam bor deysan.
Quritardim zotingni,
O‘tirmasdim she’r so‘ylab.
Aytolmayman otingni,
Bola-chaqamni o‘ylab…
Bu she’r menimcha haqiqat va kinoya to‘la…Hamda biz o‘zbeklarning ahvolini eng yorqin shaklda ifodalangan she’rlardan biri bu.
Biz o‘zbeklar bolajonmiz, oilajonmiz, doimo ota-onam, bola-chaqam, deymiz. Bu to‘g‘rimi aslida? Albatta, to‘g‘ri! Faqat, bitta shart bilan: Ota-onam, bola-chaqam, deb Haqdan, haqiqatdan voz kechib yubormasligimiz kerak…Ya’ni, ota-ona, bola-chaqa masalasi bizni zulmga rozi bo‘lishlikka, zolimlarga qul bo‘lishga, boshqacha aytganda tirik o‘liklikka boshlamasligi kerak…
Tug‘ ko‘tardi Er To‘nga,
Ketdi Zarafshon bo‘ylab.
Sekin qaytding ortingga
Bola-chaqangni o‘ylab…
Ya’ni, ota-ona, bola-chaqangizni o‘ylab, haqiqat himoyasiga, yurt himoyasiga chiqmadingiz. Sekingina kurashdan juftakni rostlab yubordingiz…Natijada esa o‘zingiz ham, ota-onangiz, bola-chaqangiz ham dushmanga qul bo‘ldingizlar, xor bo‘ldingizlar,sizni so‘kishdi, urishdi, tepishdi..ammo Haq so‘zni ayta olmadingiz, ovozingni chiqara olmadingiz..Nega? Bola-chaqangni o‘yladingiz…Aslida esa ularni o‘ylamadingiz, sizga shunday bo‘lib tuyuldi, go‘yo ularni o‘yladingiz, ammo bilib bilmay ularni qullikka boshladingiz, o‘z qo‘lingiz bilan, o‘z ixtiyoringiz bilan qul qildingiz bola-chaqangizni…
Biz bu so‘zlarni darov “o‘zbekona” tushunmaylik. Darrov “nima qilaylik, ota-onamizdan, bola-chaqamizdan voz kechaylikmi bo‘lmasa”, degan xayolga bormaylik. Yuqorida aytildi qarang:
”Ota-onam, bola-chaqam, deb Haqdan, haqiqatdan voz kechib yubormaylik…”.
Ya’ni, avval imonni, adolatni, haqiqatni, yaxshilikni o‘ylaylik, ular uchun kurashaylik, ana shundan keyin ota-onam, bola-chaqam, deylik…
Butun masalalarda bo‘lgani kabi bu masalada ham Payg‘ambarimiz Muhammad (sav) bizga o‘rnak hisoblanadilar. Qarang aynan “ota-ona, bola-chaqa” masalasida Qur’oni Karim Payg‘ambarimizga qanday hukm qilmoqda:
“(Ey Muhammad), Sizga Ilm (Qur’on, Islom dini) kelganidan keyin, kim siz bilan bu haqda tortishsa (ularga shunday deng): ”Kelinglar, bizning bolalarimizni va sizning bolalaringizni va bizning ayollarimizni va sizning ayollaringizni chaqiraylik, biz ham siz ham ular bilan birga bo‘lgan holda shunday duo qilaylik: Kim yolg‘onchi bo‘lsa, shularga Allohning la’nati bo‘lsin” (Oli Imron surasi, 61 oyat)
Tafsirlarda aytilishicha, o‘sha paytdagi Nasoralar payg‘ambarimiz bilan Islom dini haqida tortishishgan, ular Iyso as ni Allohning o‘g‘li, Alloh taloni uch Xudodan uchinchisi, deb iddio qilishgan. Bu oyat shu tortishmaga javoban nozil bo‘lgan.
Qur’oni Karimning bu oyatidan shuni o‘rganamiz: Haqiqat uchun kurash boshlanganda ota-ona, bola-chaqani o‘ylab, sekingina kurashdan juftakni rostlab yubormaslik kerak ekan. Bunday qochib qolishning o‘rniga agar biz yolg‘onchi bo‘lsak, nafaqat o‘zimizga, butun yaqinlarimizga yomonlik bo‘lsin, deyish ham mumkin ekan…Chunki Haq tarafida turganlar Alloh taolo ular tarafida ekanligini yaxshi bilishadi, shuning uchun ham hech taraddud etmasdan Allohga tavakkul qiladilar…
Sen ham odamsan nahot?
O‘rning yo‘g‘u bordaysan.
Do‘ppi tor kelgan zahot
Bola-chaqam bor deysan…
Hozir, O‘zbekistonda aynan shunday vaziyat mavjud: Do‘ppi tor kelgan, zolim diktatura xalqimizga hech qanday huquq bermay, insonlarimizni zor qaqshatmoqda…Hokimlar, militsiya, prokratura xodimlari xalqni ezmoqda, so‘kmoqda, bor yo‘g‘ini tortib olmoqda, o‘z manfaatlari uchun istagan paytida xalqni paxta terishga haydamoqda…Ko‘pchilik insonlarimiz esa bola -chaqasini, ota onasini o‘ylab, o‘zini o‘ylab zulmga rozilik bildirib o‘tiribdi. Aslida esa bu bilan o‘zining ham, yaqinlarining ham zolim rejimning quli bo‘lishiga rozilik ko‘rsatmoqda…
Xo‘sh u holda nima qilishimiz kerak? Avvalo, har bir kishi o‘zini tuzatsin, ya’ni imonsizlikdan, yolg‘ondan, yomon axloqdan, aroqxo‘rlikdan, ochiq va sirli fahsh ishlardan, isrofdan, zulmdan, zolimlar tarafida turishdan voz kechsin..Keyin qolganlarni ham mana shunday yomonliklardan voz kechishga, yaxshiliklarga, ya’ni, Alloh taologa imonga, toatu ibodatlarga, to‘g‘rilikka, adolatga da’vat etsin…Oldin shu ishlarni qilaylik, keyin bola chaqa tashvishida bo‘laylik. Aslida mana shunday yashasak haqiqiy ma’noda ota-onamizni, bola-chaqamizni o‘ylagan bo‘lamiz. Ularni zulmdan va har xil yomonliklardan qo‘rigan bo‘lamiz…
Namoz NORMO‘MIN
05.07.2015
