Тўртинчи одим
Фарзандингизга ёшлигида таълим беринг!
Болажонлар ҳаётларининг дастлабки босқичларида ўткир хотирали бўлиш билан ажралиб турадилар. Бундан унумли фойдаланган ҳолда уларни илм олишга ва Қуръони Каримни ва Суннати мутоҳҳарани ёд олиш ҳамда саҳиҳ ақидани пухта эгаллаш каби шаръий билимларни ўрганишга йўллантиришимиз керак.
Зеро Ислом уммати кучли олимларга ва Қуръон ва Суннат нури билан фикр юритувчи даъватчиларга муҳтождир. Бу эса, фақат ёшликдан бошлаб таълим олиш билангина бўлади…
Бу иш қийин ва имконсиз дея кўрманг!
Мана Ибн Муфлиҳ шундай дейди: “Ёшликда олинган илм мустаҳкам, барқарор бўлади. Шундай экан, ёш толиби илмларга, айниқса зукко, ҳушёр ва имл олишга ҳавасманд бўлганларига алоҳида эътибор бериш керак. Шунингдек, уларнинг ёш, ночор, ёки кучсиз бўлишлари, улар билан шуғулланишдан ва уларга алоҳида эътибор беришдан тўсмаслиги керак”.[1]
Ёшликдан илм олишнинг ва бунинг киши шахсиятнинг шаклланишидаги аҳамиятига доир амалий мисоллар:
1. Ибн Аббосдан (Оллоҳ ундан рози бўлсин) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафот этганларидан сўнг, Ансорлардан бир кишига:
“Юр, Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобаларидан ҳадис ўрганамиз. Зеро бугун улар кўпдир”, дедим. У эса:
“Қизиқсана, эй Ибн Аббос! Одамлар орасида Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари бор бўлатуриб, уларнинг сенга эҳтиёжи бўлишини ўйлаяпсанми?” деди.
Мен эса унга эътибор бермай, ҳадис ўрганишга киришдим. Агар менга бир кишидан ҳадис етиб келса, шу заҳоти унинг олдига борардим. У қайлула (кундузги уйқу)да бўлса, ридомни тагимга тўшаб эшигининг остонасида кутардим. Шамол чанг-тўзонни устимга учирарди. У уйидан чиқиб, мени кўрганда: “Эй Расулуллоҳнинг жиянлари, бу нима қилганингиз? Одам жўнатсангиз, олдингизга ўзим борардим”, дерди. Шунда мен: “Менинг ҳузурингизга келиб, сиздан ҳадис ўрганишим мақсадга мувофиқроқ”, дер эдим…
Ибн Аббос (Оллоҳ ундан рози бўлсин) айтади: “Бир куни ҳалиги Ансорий киши атрофимда одамларнинг (ҳадис ўрганиш учун) тўпланиб турганини кўриб: “Бу йигитча мендан ақиллироқ”, деганди”.[2]
2. Маъмардан (Оллоҳ уни раҳмат қилсин) ривоят қилинади: “Мен ўн тўрт ёшлигимда Қатодан ҳадис эшитдим. Ўша пайтлар нимаики эшитган бўлсам, худди кўксимга битилгандекдир”.[3]
3. Умму Дардо (Оллоҳ ундан рози бўлсин) шундай дейди: “Ёшлигингизда илм талаб қилингларки, катта бўлганингизда унга амал қиласизлар. Зеро ҳар бир ҳосил йиғувчининг (ҳосил йиғишдан олдин) экиб қўйган нарсаси бўлади”.[4]
* * *
[1] “Ал-Одобуш-шаръийя” (1/244).
[2] Сияру аълам ан-нубала (3/343).
[3] Сияру аълам ан-нубала (7/5-18).
[4] Сияру аълам ан-нубала (12/615).
To‘rtinchi odim
Farzandingizga yoshligida ta’lim bering!
Bolajonlar hayotlarining dastlabki bosqichlarida o‘tkir xotirali bo‘lish bilan ajralib turadilar. Bundan unumli foydalangan holda ularni ilm olishga va Qur’oni Karimni va Sunnati mutohharani yod olish hamda sahih aqidani puxta egallash kabi shar’iy bilimlarni o‘rganishga yo‘llantirishimiz kerak.
Zero Islom ummati kuchli olimlarga va Qur’on va Sunnat nuri bilan fikr yurituvchi da’vatchilarga muhtojdir. Bu esa, faqat yoshlikdan boshlab ta’lim olish bilangina bo‘ladi…
Bu ish qiyin va imkonsiz deya ko‘rmang!
Mana Ibn Muflih shunday deydi: “Yoshlikda olingan ilm mustahkam, barqaror bo‘ladi. Shunday ekan, yosh tolibi ilmlarga, ayniqsa zukko, hushyor va iml olishga havasmand bo‘lganlariga alohida e’tibor berish kerak. Shuningdek, ularning yosh, nochor, yoki kuchsiz bo‘lishlari, ular bilan shug‘ullanishdan va ularga alohida e’tibor berishdan to‘smasligi kerak”.[1]
Yoshlikdan ilm olishning va buning kishi shaxsiyatning shakllanishidagi ahamiyatiga doir amaliy misollar:
1. Ibn Abbosdan (Olloh undan rozi bo‘lsin) rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam vafot etganlaridan so‘ng, Ansorlardan bir kishiga:
“Yur, Nabiy sollallohu alayhi va sallamning sahobalaridan hadis o‘rganamiz. Zero bugun ular ko‘pdir”, dedim. U esa:
“Qiziqsana, ey Ibn Abbos! Odamlar orasida Nabiy sollallohu alayhi va sallamning sahobalari bor bo‘laturib, ularning senga ehtiyoji bo‘lishini o‘ylayapsanmi?” dedi.
Men esa unga e’tibor bermay, hadis o‘rganishga kirishdim. Agar menga bir kishidan hadis etib kelsa, shu zahoti uning oldiga borardim. U qaylula (kunduzgi uyqu)da bo‘lsa, ridomni tagimga to‘shab eshigining ostonasida kutardim. Shamol chang-to‘zonni ustimga uchirardi. U uyidan chiqib, meni ko‘rganda: “Ey Rasulullohning jiyanlari, bu nima qilganingiz? Odam jo‘natsangiz, oldingizga o‘zim borardim”, derdi. Shunda men: “Mening huzuringizga kelib, sizdan hadis o‘rganishim maqsadga muvofiqroq”, der edim…
Ibn Abbos (Olloh undan rozi bo‘lsin) aytadi: “Bir kuni haligi Ansoriy kishi atrofimda odamlarning (hadis o‘rganish uchun) to‘planib turganini ko‘rib: “Bu yigitcha mendan aqilliroq”, degandi”.[2]
2. Ma’mardan (Olloh uni rahmat qilsin) rivoyat qilinadi: “Men o‘n to‘rt yoshligimda Qatodan hadis eshitdim. O‘sha paytlar nimaiki eshitgan bo‘lsam, xuddi ko‘ksimga bitilgandekdir”.[3]
3. Ummu Dardo (Olloh undan rozi bo‘lsin) shunday deydi: “Yoshligingizda ilm talab qilinglarki, katta bo‘lganingizda unga amal qilasizlar. Zero har bir hosil yig‘uvchining (hosil yig‘ishdan oldin) ekib qo‘ygan narsasi bo‘ladi”.[4]
* * *
[1] “Al-Odobush-shar’iyya” (1/244).
[2] Siyaru a’lam an-nubala (3/343).
[3] Siyaru a’lam an-nubala (7/5-18).
[4] Siyaru a’lam an-nubala (12/615).
