Ўзбекистонда мустақилликка эришилгач, диний ақидаларни ва ананаларни тиклашга кўп ҳаракат қилиб қелинмоқда.
Истиқлол даврида Ислом динига юксак эътибор берилиб, эски масжидлар қайта таъмирланиб, янгилари қурилиб очилмоқда.
Совет даврига нисбатан ҳажга йўлланган зиёратчиларниг сони анчайин кўпайган бўлса ҳам, бироқ мамлакат аҳоли сони нуқтаи назаридан ўзбек ҳаж зиёратчиларининг сони ҳали ҳам кам.
Шўролар даврида динга бўлган муносабат ва мустақиллик йиллари ўзбекистонлик мусулмонлар эришган ютуқлар ҳақида кўп фикру мулоҳазалар билдирилмоқда.
Муҳожиротда истиқомат қилаётган “Туркистонликлар ҳалқаро ҳамкорлик жамияти”нинг асосчиси ва исломий маърифатчи Намоз Нормўминга кўра, “Ўзбекистон мустақил давлат бўлиши биз учун жуда катта аҳамиятга эга. Чунки бир миллатнинг ўзининг давлатга эга бўлиши ўз қадриятларини қуриқлийдиган воситага айланишини англатади”.
Шу билан бирга Намоз Нормўмин диний жиҳатдан рўй берган катта ўзгаришларни эслатади. “Ўзбекистонда уч мингдан кўпроқ масжид очилган…намозхонларнинг сони ташқарда юрган одамларни хисобламайдиган ҳолда беш миллионга яқин”.
Бу ўзгаришларда ҳукуматнинг роли қандай эди? Намоз Нормўминга кўра, “Ўзбекистонда ҳукумат, давлат деганда , афсуски, бу бир кишининг иродаси, тушунчаси билан ифодаланади. Ислом Каримов – атесит ва коммунист, шунинг учун у Ислом ва мусулмонларга коммунистларча муносабат билдиради”.
Айни дамда Ўзбекистон ичида мусулмонларга катта тазийқлар ўтказилаётир, дейди Намоз Нормўмин. Лекин шу қийинчилликларга қарамасдан, Совет даврига нисбатан ҳозир Ўзбекистонда ҳам, Марказий Осиёда ҳам исломий тарафга жуда катта туб ўзгаришлар бўляпти, деди маърифатчи. Масжидларнинг, диний мактабларнинг сони ўсиб боряпти.
“Ўзбекистон мусулмонлари даҳрий Совет тузумида нимага эришган эдилару-мустақиллик даврида нималарга эга бўлишди”, – деган савол ҳозирда кўп такрорланмоқда. “Аввалги замонлар яхши эди, мустақиллик ўзи нима берди?”, – сўралган саволга жавобан масжидларда имомлар эришилган ютуқларни бирма-бир йиғилган намозхонларга эслатмоқдалар. “Жума намозлари эса ўтмишдаги партия мажлисларини эслатади” деган кўпгина шикоятлар янграмоқда. Бугунги кунда дин арбоблари давлат сиёсати билан мутлақ ҳамфикр деб ўйлайди Намоз Нормўмин. “Байрамларда Ислом Каримов ёнида турган муфтият раҳбарларини сарой уламолари деб айтиш мумкин. Муфтийларнинг, имомларнинг фаолияти ҳукумат томонидан ҳар томонлама назорат қилинади ва у ердаги фаолиятнинг қандай олиб боришини ҳукумат белгилайди. Улар мустақил фаолият олиб боролмайдилар”.
Баъзи кузатувчиларнинг айтишларича, Ўзбекистонда дин фақат насиҳат бериш ва дуо қилишга бориб тақалади. Намоз Нормўминга кўра, жамиятда эркинлик йўқлиги, ҳамда дин жамоат ишларидан ажратилгани сабаб ўзбек уламоларининг ижтимоий ҳаётда роли сезилмайди.
Дунёда Ислом дини таназзулга учраётгани хақида кўп ёзишади айниқса Ғарб матбуотида. Ироқ, Сурия , умуман Яқин Шарқда қонли ҳодисалар рўй бериб, Ислом дини номидан қанчаю қанча бегуноҳ одамлар ИШИД каби гуруҳлар қўлидан қатл этилмоқда. Ислом динида жиддий инқироз вужудга келмоқда деган қарашлар ҳам тарқалмоқда. Исломий маърифатчи Намоз Нормўминнинг айтишича, “динда инқироз юз бермоқда деб гапириб бўлмайди, чунки дин мукаммал. Динни ислоҳ қилиб бўлмайди, динда камчилик бўлмайди, камчилик мусулмонларнинг ўзида”.
http://www.bbc.co.uk/uzbek/institutional/2014/09/140903_namoz_normumin_independence_5.shtml
O‘zbekiston mustaqilligi: Kim edigu kim bo‘ldik…
O‘zbekistonda mustaqillikka erishilgach, diniy aqidalarni va ananalarni tiklashga ko‘p harakat qilib qelinmoqda.
Istiqlol davrida Islom diniga yuksak e’tibor berilib, eski masjidlar qayta ta’mirlanib, yangilari qurilib ochilmoqda.
Sovet davriga nisbatan hajga yo‘llangan ziyoratchilarnig soni anchayin ko‘paygan bo‘lsa ham, biroq mamlakat aholi soni nuqtai nazaridan o‘zbek haj ziyoratchilarining soni hali ham kam.
Sho‘rolar davrida dinga bo‘lgan munosabat va mustaqillik yillari o‘zbekistonlik musulmonlar erishgan yutuqlar haqida ko‘p fikru mulohazalar bildirilmoqda.
Muhojirotda istiqomat qilayotgan “Turkistonliklar halqaro hamkorlik jamiyati”ning asoschisi va islomiy ma’rifatchi Namoz Normo‘minga ko‘ra, “O‘zbekiston mustaqil davlat bo‘lishi biz uchun juda katta ahamiyatga ega. Chunki bir millatning o‘zining davlatga ega bo‘lishi o‘z qadriyatlarini quriqliydigan vositaga aylanishini anglatadi”.
Shu bilan birga Namoz Normo‘min diniy jihatdan ro‘y bergan katta o‘zgarishlarni eslatadi. “O‘zbekistonda uch mingdan ko‘proq masjid ochilgan…namozxonlarning soni tashqarda yurgan odamlarni xisoblamaydigan holda besh millionga yaqin”.
Bu o‘zgarishlarda hukumatning roli qanday edi? Namoz Normo‘minga ko‘ra, “O‘zbekistonda hukumat, davlat deganda , afsuski, bu bir kishining irodasi, tushunchasi bilan ifodalanadi. Islom Karimov – atesit va kommunist, shuning uchun u Islom va musulmonlarga kommunistlarcha munosabat bildiradi”.
Ayni damda O‘zbekiston ichida musulmonlarga katta taziyqlar o‘tkazilayotir, deydi Namoz Normo‘min. Lekin shu qiyinchilliklarga qaramasdan, Sovet davriga nisbatan hozir O‘zbekistonda ham, Markaziy Osiyoda ham islomiy tarafga juda katta tub o‘zgarishlar bo‘lyapti, dedi ma’rifatchi. Masjidlarning, diniy maktablarning soni o‘sib boryapti.
“O‘zbekiston musulmonlari dahriy Sovet tuzumida nimaga erishgan edilaru-mustaqillik davrida nimalarga ega bo‘lishdi”, – degan savol hozirda ko‘p takrorlanmoqda. “Avvalgi zamonlar yaxshi edi, mustaqillik o‘zi nima berdi?”, – so‘ralgan savolga javoban masjidlarda imomlar erishilgan yutuqlarni birma-bir yig‘ilgan namozxonlarga eslatmoqdalar. “Juma namozlari esa o‘tmishdagi partiya majlislarini eslatadi” degan ko‘pgina shikoyatlar yangramoqda. Bugungi kunda din arboblari davlat siyosati bilan mutlaq hamfikr deb o‘ylaydi Namoz Normo‘min. “Bayramlarda Islom Karimov yonida turgan muftiyat rahbarlarini saroy ulamolari deb aytish mumkin. Muftiylarning, imomlarning faoliyati hukumat tomonidan har tomonlama nazorat qilinadi va u yerdagi faoliyatning qanday olib borishini hukumat belgilaydi. Ular mustaqil faoliyat olib borolmaydilar”.
Ba’zi kuzatuvchilarning aytishlaricha, O‘zbekistonda din faqat nasihat berish va duo qilishga borib taqaladi. Namoz Normo‘minga ko‘ra, jamiyatda erkinlik yo‘qligi, hamda din jamoat ishlaridan ajratilgani sabab o‘zbek ulamolarining ijtimoiy hayotda roli sezilmaydi.
Dunyoda Islom dini tanazzulga uchrayotgani xaqida ko‘p yozishadi ayniqsa G‘arb matbuotida. Iroq, Suriya , umuman Yaqin Sharqda qonli hodisalar ro‘y berib, Islom dini nomidan qanchayu qancha begunoh odamlar IShID kabi guruhlar qo‘lidan qatl etilmoqda. Islom dinida jiddiy inqiroz vujudga kelmoqda degan qarashlar ham tarqalmoqda. Islomiy ma’rifatchi Namoz Normo‘minning aytishicha, “dinda inqiroz yuz bermoqda deb gapirib bo‘lmaydi, chunki din mukammal. Dinni isloh qilib bo‘lmaydi, dinda kamchilik bo‘lmaydi, kamchilik musulmonlarning o‘zida”.
http://www.bbc.co.uk/uzbek/institutional/2014/09/140903_namoz_normumin_independence_5.shtml
