Бисмиллаҳир роҳманир роҳим
Ҳамду сано Аллоҳга хосдир. Биз у зотга ҳамд айтамиз, у зотдан ёрдам сўраймиз ва у зотга истиғфор айтамиз. Ўзимизнинг ёмонлик- ларимиз ҳамда амалларимизнинг ёмонликлари- дан Аллоҳдан паноҳ тилаймиз. Аллоҳ кимни ҳидоятласа, уни кимса йўлдан оздиролмагай, кимни йўлдан оздирса, уни кимса ҳидоятга сололмагай.
Аллоҳнинг ёлғиз ўзидан бошқа илоҳ йўқ эканига гувоҳлик бераман, у зотнинг шериги йўқдир. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам у зотнинг бандаси ва расули эканига гувоҳлик бераман.
«Эй мўминлар, Аллоҳдан ҳақ-рост қўрқиш билан қўрқинглар ва фақат мусулмон бўлган ҳолларингда дунёдан ўтинглар!»
«Эй инсонлар! Сизларни бир жондан (Одамдан) яратган ва ундан жуфтини (Ҳаввони) вужудга келтирган ҳамда у икковидан кўп эркак ва аёлларни тарқатган Парвардигорингиздан қўрқингиз! Яна ораларингиздаги савол-жавобларда ўртага номи солинадиган Аллоҳдан қўрқингиз ва қариндош-уруғларингиз (билан ажралиб кетишдан сақланингиз)! Албатта Аллоҳ устингизда кузатувчи бўлган зотдир»
«Эй мўминлар, Аллоҳдан қўрқинглар, тўғри сўзни сўзланглар! (Шунда Аллоҳ) ишларингизни ўнглар ва гуноҳларингизни мағфират қилур. Ким Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига итоат этса, бас у улуғ бахтга эришибди».
Аммо баъд!
Энг тўғри сўз Аллоҳнинг каломи, энг яхши йўл эса Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг йўлларидир. Энг ёмон амал — тўқима амаллардир. Зеро барча тўқима амаллар бидъат ва барча бидъатлар залолат, залолат-ларнинг ҳаммаси дўзахдадир.
Биродарлар! Одамларнинг ўз олдиларига қўйган мақсад ва орзулари ҳар хил. Нафақат ўша мақсад ва орзулар, балки унга эришиш учун керак бўладиган ҳимматлари ҳам ҳар хил. Яъни, инсонларнинг мақсадлари ва унга эришишдаги ҳимматлари ҳар хил. Баъзи бир кишилар жуда ҳам олий мақсадлар ва юқори вазифалар ҳақида гапиришади. Лекин уларнинг қилаётган ишлари айтаётган сўзларига тўғри келмайди. Аҳли илмлар бундай кишини орзуга алданган дейишади. Зеро, орзу билан мақсадга эришиб бўлмайди. Бошқа бир турли инсонлар борки, улар гапирмайдилар. Лекин уларнинг қилаётган ишлари уларнинг нақадар ҳимматли эканларини кўрсатади. Агар улар Аллоҳ йўлида бирор ишга чақирилсалар, ҳеч иккиланмасдан, сусткашлик қилмасдан ва қийинчиликларга қарамасдан, лаббай, деб келадилар.
Демак, инсонларнинг мақсадлари ва ўз олдиларига қўйган вазифалари ҳам, шу мақсад ва вазифаларга олиб борадиган уларнинг ҳимматлари ҳам ҳар хил.
Инсон иродасининг турли кўринишлари
Қуйидаги икки кишининг мақсад ва ҳимматларини солиштириб кўринг. Бир бадавий (саҳройи) араб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга йўлда йўлиқиб: «Эй Муҳаммад, Аллоҳ сенга берган бу мол-дунёдан менга ҳам бер! Бу мол-дунё на сеники ва на отангники», – деди. Энди Рабийъа Ибн Каъб ал-Асламийнинг ҳимматини тасаввур қилинг. У йигитча тунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга таҳорат учун сув олиб келади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга: «Истаган нарсангни сўра!», – десалар, йигитча: «Жаннатда сиз билан бирга бўлишни», – дейди. Жаннат истаган қаердаю, қийматсиз нарсалар истаган қаерда.
Бир куни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга ғаниматлар келиб қолди. У киши бу ғаниматни аҳли супа ва муҳтожлар орасида тарқата бошладилар. Абу Ҳурайра бу воқеани кузатиб турарди. У киши ҳам аҳли супадан бўлиб, ётгани жойи, кийгани кийими ва егани таоми йўқ эди. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам у кишининг муҳтож эканини билиб, шундай дедилар: «Эй Абу Ҳурайра, Одамлар келиб мендан бу ғаниматдан беришимни сўрашаябди. Сен ҳам сўрамайсанми?» Шунда у киши:
— Эй Расулуллоҳ! Мен сиздан битта нарса сўрайман.
— Нимани?
— Аллоҳ сизга берган илмдан менга ҳам ўргатишингизни.
— Бошқа нарса сўрасангчи?!
— Истагим шу.
Аҳли дунё ва назари паст одамлар доимо кийим-кечак, емак-ичмаклар ортидан юрадилар. Олийҳиммат кишилар эса фақат Аллоҳнинг розилигини истайдилар. Абу Ҳурайра: «Мен сиздан битта нарса сўрайман. Аллоҳ сизга берган илмдан менга ҳам ўрнатишингизни», – деди. У Аллоҳ таоло аҳли илмларни юқори мартабаларга кўтаришини биларди, бирор киши Аллоҳ таолога илм талаб қилишдан кўра афзалроқ амал билан яқин бўла олмаслигини биларди.
Аллоҳ таолога илм билан ибодат қилинади ва Унинг тавҳиди ҳам илм билан бўлади. У зотнинг барча айбу нуқсонлардан пок, улуғ экани илм билан билинади. «Аллоҳ сизлардан иймон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража-мартабаларга кўтарур». Жаннат йўли илм йўлидир. «Ким илм истаб бир йўлга тушса, Аллоҳ таоло у кишини жаннат йўлига солиб қўяди».
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади: «Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам елкамдаги бир бўлак матони олдилар ва уни ўртамизга ёздилар. Мен у матода чумолининг ўрмалаб юрганини кўриб турардим. Кейин расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга ҳадис айта бошладилар. Айтавердилар, айтавердилар, кейин менга: «Бу матони йиғиб ол!», – дедилар. Мен уни йиғиб олдим. Шундан кейин у кишининг сўзларидан бир ҳарфни ҳам унутмайдиган бўлдим». Бу ҳадисни ривоят қилган киши ҳам, беҳисоб ҳадисларни бизга нақл қилган киши ҳам Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу бўладилар.
Дунё аҳли дунё талабида бўлсалар, олийҳиммат кишилар Аллоҳ таборака ва таолонинг ҳузуридаги (жаннат) талабидалар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ҳаётларининг охирида йиғлаб, Эй воҳ! Сафаримиз узоқ, қўлимиздаги озуқамиз эса (қилган амалимиз) оз, – деганлар. У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан олти мингта ҳадис ривоят қилганлар ва яна сафари узоқ бўлиб, кам амал қилганларини шикоят қилмоқдалар.
(давоми бор)
Манба: IslamNuri.com
————————————————————–
Bismillahir rohmanir rohim
Hamdu sano Allohga xosdir. Biz u zotga hamd aytamiz, u zotdan yordam so‘raymiz va u zotga istig‘for aytamiz. O‘zimizning yomonlik- larimiz hamda amallarimizning yomonliklari- dan Allohdan panoh tilaymiz. Alloh kimni hidoyatlasa, uni kimsa yo‘ldan ozdirolmagay, kimni yo‘ldan ozdirsa, uni kimsa hidoyatga sololmagay.
Allohning yolg‘iz o‘zidan boshqa iloh yo‘q ekaniga guvohlik beraman, u zotning sherigi yo‘qdir. Muhammad sollallohu alayhi va sallam u zotning bandasi va rasuli ekaniga guvohlik beraman.
«Ey mo‘minlar, Allohdan haq-rost qo‘rqish bilan qo‘rqinglar va faqat musulmon bo‘lgan hollaringda dunyodan o‘tinglar!»
«Ey insonlar! Sizlarni bir jondan (Odamdan) yaratgan va undan juftini (Havvoni) vujudga keltirgan hamda u ikkovidan ko‘p erkak va ayollarni tarqatgan Parvardigoringizdan qo‘rqingiz! Yana oralaringizdagi savol-javoblarda o‘rtaga nomi solinadigan Allohdan qo‘rqingiz va qarindosh-urug‘laringiz (bilan ajralib ketishdan saqlaningiz)! Albatta Alloh ustingizda kuzatuvchi bo‘lgan zotdir»
«Ey mo‘minlar, Allohdan qo‘rqinglar, to‘g‘ri so‘zni so‘zlanglar! (Shunda Alloh) ishlaringizni o‘nglar va gunohlaringizni mag‘firat qilur. Kim Allohga va Uning payg‘ambariga itoat etsa, bas u ulug‘ baxtga erishibdi».
Ammo ba’d!
Eng to‘g‘ri so‘z Allohning kalomi, eng yaxshi yo‘l esa Muhammad sollallohu alayhi va sallamning yo‘llaridir. Eng yomon amal — to‘qima amallardir. Zero barcha to‘qima amallar bid’at va barcha bid’atlar zalolat, zalolat-larning hammasi do‘zaxdadir.
Birodarlar! Odamlarning o‘z oldilariga qo‘ygan maqsad va orzulari har xil. Nafaqat o‘sha maqsad va orzular, balki unga erishish uchun kerak bo‘ladigan himmatlari ham har xil. Ya’ni, insonlarning maqsadlari va unga erishishdagi himmatlari har xil. Ba’zi bir kishilar juda ham oliy maqsadlar va yuqori vazifalar haqida gapirishadi. Lekin ularning qilayotgan ishlari aytayotgan so‘zlariga to‘g‘ri kelmaydi. Ahli ilmlar bunday kishini orzuga aldangan deyishadi. Zero, orzu bilan maqsadga erishib bo‘lmaydi. Boshqa bir turli insonlar borki, ular gapirmaydilar. Lekin ularning qilayotgan ishlari ularning naqadar himmatli ekanlarini ko‘rsatadi. Agar ular Alloh yo‘lida biror ishga chaqirilsalar, hech ikkilanmasdan, sustkashlik qilmasdan va qiyinchiliklarga qaramasdan, labbay, deb keladilar.
Demak, insonlarning maqsadlari va o‘z oldilariga qo‘ygan vazifalari ham, shu maqsad va vazifalarga olib boradigan ularning himmatlari ham har xil.
Inson irodasining turli ko‘rinishlari
Quyidagi ikki kishining maqsad va himmatlarini solishtirib ko‘ring. Bir badaviy (sahroyi) arab, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga yo‘lda yo‘liqib: «Ey Muhammad, Alloh senga bergan bu mol-dunyodan menga ham ber! Bu mol-dunyo na seniki va na otangniki», – dedi. Endi Rabiy’a Ibn Ka’b al-Aslamiyning himmatini tasavvur qiling. U yigitcha tunda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga tahorat uchun suv olib keladi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam unga: «Istagan narsangni so‘ra!», – desalar, yigitcha: «Jannatda siz bilan birga bo‘lishni», – deydi. Jannat istagan qayerdayu, qiymatsiz narsalar istagan qayerda.
Bir kuni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamga g‘animatlar kelib qoldi. U kishi bu g‘animatni ahli supa va muhtojlar orasida tarqata boshladilar. Abu Hurayra bu voqeani kuzatib turardi. U kishi ham ahli supadan bo‘lib, yotgani joyi, kiygani kiyimi va yegani taomi yo‘q edi. Shunda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam u kishining muhtoj ekanini bilib, shunday dedilar: «Ey Abu Hurayra, Odamlar kelib mendan bu g‘animatdan berishimni so‘rashayabdi. Sen ham so‘ramaysanmi?» Shunda u kishi:
— Ey Rasululloh! Men sizdan bitta narsa so‘rayman.
— Nimani?
— Alloh sizga bergan ilmdan menga ham o‘rgatishingizni.
— Boshqa narsa so‘rasangchi?!
— Istagim shu.
Ahli dunyo va nazari past odamlar doimo kiyim-kechak, yemak-ichmaklar ortidan yuradilar. Oliyhimmat kishilar esa faqat Allohning roziligini istaydilar. Abu Hurayra: «Men sizdan bitta narsa so‘rayman. Alloh sizga bergan ilmdan menga ham o‘rnatishingizni», – dedi. U Alloh taolo ahli ilmlarni yuqori martabalarga ko‘tarishini bilardi, biror kishi Alloh taologa ilm talab qilishdan ko‘ra afzalroq amal bilan yaqin bo‘la olmasligini bilardi.
Alloh taologa ilm bilan ibodat qilinadi va Uning tavhidi ham ilm bilan bo‘ladi. U zotning barcha aybu nuqsonlardan pok, ulug‘ ekani ilm bilan bilinadi. «Alloh sizlardan iymon keltirgan va ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja-martabalarga ko‘tarur». Jannat yo‘li ilm yo‘lidir. «Kim ilm istab bir yo‘lga tushsa, Alloh taolo u kishini jannat yo‘liga solib qo‘yadi».
Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadi: «Shunda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam yelkamdagi bir bo‘lak matoni oldilar va uni o‘rtamizga yozdilar. Men u matoda chumolining o‘rmalab yurganini ko‘rib turardim. Keyin rasululloh sollallohu alayhi va sallam menga hadis ayta boshladilar. Aytaverdilar, aytaverdilar, keyin menga: «Bu matoni yig‘ib ol!», – dedilar. Men uni yig‘ib oldim. Shundan keyin u kishining so‘zlaridan bir harfni ham unutmaydigan bo‘ldim». Bu hadisni rivoyat qilgan kishi ham, behisob hadislarni bizga naql qilgan kishi ham Abu Hurayra roziyallohu anhu bo‘ladilar.
Dunyo ahli dunyo talabida bo‘lsalar, oliyhimmat kishilar Alloh taboraka va taoloning huzuridagi (jannat) talabidalar.
Abu Hurayra roziyallohu anhu hayotlarining oxirida yig‘lab, Ey voh! Safarimiz uzoq, qo‘limizdagi ozuqamiz esa (qilgan amalimiz) oz, – deganlar. U kishi Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan olti mingta hadis rivoyat qilganlar va yana safari uzoq bo‘lib, kam amal qilganlarini shikoyat qilmoqdalar.
(davomi bor)
Manba: IslamNuri.com
